Thursday, January 11, 2018

ជម្ងឺវិកលចរិតរ៉ាំរ៉ៃ SCHIZOPHRENIA

-និយមន័យ(Definition) ជម្ងឺវិកលចរិក គឺជាលក្ខណៈរោគមួយដែលបណ្តាលឱ្យមនុស្សណាម្នាក់មានភាពមិនប្រក្រតីនៃការគិត ការដឹងស្គាល់នៃវិញ្ញាណ អារម្មណ៍ និងអាកប្បកិរិយារបស់ខ្លួន ឬអាចធ្វើឱ្យ មនុស្សនោះដកខ្លួនចេញពីសង្គម និងហាក់ដូចជាប្លែកពីអ្នកឯទៀត ដែលមានទំនៀមទំលាប់ដូចគ្នា ។ ហើយជំងឺនេះក៍ជាប្រភេទជំងឺវិកលរ៉ាំរ៉ៃផងដែរ។
-កត្តាដែលងាយនាំឱ្យមានគ្រោៈថ្នាក់ (Risk factors)
ជម្ងឺនេះមានការលំបាកក្នុងការកាត់យល់អំពីមូលហេតុឱ្យបានច្បាស់លាស់ណាស់។ ប៉ុន្តែមានកត្តា ខ្លះៗដែលអាចជាបច្ច័យបណ្តាលឱ្យមនុស្សនោះងាយនិងឈឺបាន កត្តាទាំងនោះមានដូចជាៈ
- ខូចខួរក្បាលពីកំណើត (Genetic brain)
- ប្រវត្តិគ្រួសារ ពូជអំបូរ (Family history, heredity)
- ការប៉ះទង្គិចផ្លូវចិត្ត (Trauma) ឧទាហរណ៍៖ ដូចជាការបាត់បង់មនុស្សជាទីស្រលាញ់ ឬជួបប្រទះ នឹងព្រឹត្តិការណ៍ដែលរន្ធត់ខ្លាំងណាមួយ ឬមានការពិសោធន៍ក្នុងភាពហឹង្សា ឬការរំលោភផ្លូវភេទជា ដើម។
- ការខ្វះអុកស៊ីសែន (ឧទាហណ៍ៈ លង់ទឹក ឫការធ្វើទារុណកម្មដោយការច្រកស្បោងកៅស៊ូ)
- ជម្ងឺឆ្លងដែលប៉ះពាល់ខួរក្បាល (ឧទាហណ៍៖ ជម្ងឺរលាកស្រោមខួរ ជំងឺគ្រុនក្តៅខ្លាំង)
- កត្តាផ្សេងៗទៀតដូចជា ការពុលថ្នាំ ឬប្រើថ្នាំហួសកំរិត ការរបួសក្បាល និងមានស្ត្រីខ្លះក៏ងាយ ឈឺ(ឆ្គួត)នៅពេលបន្ទាប់ពីសំរាលកូនរួចភ្លាមៗ ។
-រោគសញ្ញាសំខាន់ៗ (Symptoms) :
- ភាពមិនប្រក្រតីនៃការគិត (ការភន្ត័នៃគំនិត Delusions)
គឺជាការភ័ន្តនៃគំនិត ដោយការគិត ឬមានជំនឿខុសទៅលើអ្វីមួយដ៍ជាក់ច្បាស់ ហើយដែលអ្នកផង ទាំងពួង ឬវប្បធម៍មួយយល់ថាគំនិតនោះខុសមែន ។ ឧទាហណ៍៖ អ្នកជំងឺយល់ថាប្រពន្ធរបស់ខ្លួនបាន ផិតក្បត់នឹងខ្លួន ប៉ុន្តែតាមការពិតនាងមិនបានផិតក្បត់ទេ (បើតាមអ្នកដ៍ទៃវាយតំលៃ) ហើយមានអ្នក ខ្លះទៀតយល់ថា វិទ្យុនេះនិយាយសំរាប់តែខ្លួនគាត់ម្នាក់ប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវស្តាប់។
- ភាពមិនប្រក្រតីនៃវិញ្ញាណ (ការភ័ន្តនៃវិញ្ញាណ Hallucinations )
គឺជាការយល់ដឹងដោយវិញ្ញាណរបស់អ្នកជំងឺចំពោះវត្ថុអរូបិយណាមួយ ។ ឧទាហណ៍៖ មានអ្នក ជំងឺខ្លះឮសូរ សំលេង មើលឃើញ ធំក្លិន ការដឹងរស់ជាតិ ឬមានអារម្មណ៍ថាមានអ្វីមកប៉ះសាច់ខ្លួន ឬត្អូញត្អែរអំពីជំងឺ សារពាង្គកាយផ្សេងៗទៀត ដែលតាមការពិតមិនមានសោះ ។
សំគាល់ៈ អ្នកជំងឺភាគច្រើន ច្រើនតែមានភាពស្រមើស្រមៃ នៃចក្ខុវិញ្ញាណ និងសោតវិញ្ញាណ ។ បើអ្នក ជំងឺមានឮសូរសំឡេងបញ្ជាឱ្យធ្វើបាបខ្លួនឯង ឬធ្វើបាបនណាម្នាក់ យើងត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ប្រុងប្រយ័ត្ន ជានិច្ច និងមានវិធានការណ៍ការពារជាបន្ទាន់ ។
- ភាពមិនប្រក្រតីនៃការប្រទៈឃើញ (ការភន្ត័ច្រឡំនៃប្រត្យក្សារម្មណ៍ illusion) គឺជាការមើលឃើញរបស់អ្នក ជំងឺនៃវត្ថុរូបិយណាមួយ តែគាត់បែរជាថាវត្ថុនោះខុសពីការពិតទៅវិញ ។ ឧទាហណ៍ដូចជាឃើញ ស្រមោលដើមឈើ ថាជាមនុស្ស ឬឃើញនាឡិការដែលព្យូរលើជញ្ជាំងថាជាខ្មោច ឬឃើញរូបថតឪពុក ម្តាយដែលដាក់តាំងថាជារូបសត្វខ្លាទៅវិញ ។
- ភាពមិនប្រក្រតីនៃអារម្មណ៍ (Emotional expression)

គឺជាភាពផ្លាស់ប្តូរនៃអារម្មណ៍ឆាប់រហ័សភ្លាមៗរបស់អ្នកជំងឺ ។ ឧ.អ្នកជំងឺខ្លះមានការរំភើបចិត្ត (សប្បាយ ហួសហេតុ) ឫមានការក្រៀមក្រំ ស្រងូតស្រងាត់ ឬមួរម៉ៅក្នុងចិត្ត ឬក៍នៅស្ងៀមៗ និងមិនចាប់អារម្មណ៍អ្វីទាំងអស់ (ដកខ្លួនចេញពី សង្គម) ហើយមានអ្នកជំងឺខ្លះទៀតមានការយំ សើច ឫភ័យខ្លាចមួយរំពេចដោយឥតហេតុផល ។

- ភាពមិនប្រក្រតីនៃអាកប្បកិរិយានិងការនិយាយស្តី (Disorganized Behavior and Speech)

គឺជាអាកប្បកិរិយា និងការនិយាយស្តីចំឡែកៗខុសពីមុន ដូចជាៈ អាកប្បកិរិយា ច្រងេងច្រងាង (ឆ្គាំឆ្គង) ទទឹងរឹងរូស នៅ មិនស្ងៀម ឫធ្មឹងៗ និងនិយាយស្តីមិនធម្មតា ។ ឧទាហណ៍ៈ បេះទាញ ព្រុយកន្ទេល ឡើងជញ្ជាំង ខាំស៊ីសារ៉ុង លៀនអណ្តាត តុបតែងខ្លួន ឬស្លៀកពាក់ខុសគេឯង អ្នកខ្លះស្រាតខោអាវ ខ្លួនប្រាណគ្មានអនាម័យ និយាយស្តីច្រើន ច្រៀងរាំ តាមផ្លូវ វាយកូនចៅ ៘

- រោគសញ្ញាផ្សេងៗទៀតដែលទាក់ទងនឹងប្រពន្ធ័វិញ្ញាណ (Neurovegetative Symptoms) :
រោគសញ្ញាទាំងនោះយើងត្រូវធ្វើការសង្កេត ឬសាកសួរឱ្យបានច្បាស់លាស់ពីអ្នកជំងឺ ឬក្រុមគ្រួសារ ដូចជា៖
- ប្តូរទំលាប់ក្នុងការដេក -បញ្ហានៃទំងន់ -បញ្ហានៃការបន្ទោបង់ ។
- ប្តូរទំលាប់ក្នុងការហូបចុក -បញ្ហានៃថាមពល -បញ្ហានៃចំណង់ខាងផ្លូវភេទ ។
សំគាល់ - រោគសញ្ញាទាំងនោះអាចមានបន្តមកយ៉ាងហោចណាស់ក៏៦ខែដែរ ។
-ត្រូវជួយតាមរបៀបណា? (How to help)
គេចាំបាច់ត្រូវធ្វើគំរោងព្យាបាលរយះពេលយូរដើម្បីជួយដល់អ្នកជំងឺនោះ។ គោលដៅនៃគំរោងរបស់យើងគឺ៖
  • បង្ការកុំឱ្យអ្នកជំងឺធ្លាក់ទៅក្នុងជំងឺចិត្តវិកលធ្ងន់ធ្ងរ សូមបញ្ជូនអ្នកជំងឺមកពិភាក្សាជាមួយគ្រូពេទ្យឯកទេសផ្នែកចិត្តរោគ
ដើម្បីព្យាបាលអាការៈរោគរបស់គាត់ឱ្យបានទាន់ពេលវេលា។

  • ការពារអ្នកជំងឺកុំឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ ។
  • រកវិធីឱ្យអ្នកជំងឺនោះមានការងារធ្វើជាប្រចាំ (ការងារណាដែលគាត់អាចធ្វើបាន) ឬនាំគេទៅដើរលេងខាងក្រៅតាម ការគួរ។
  • អប់រំគ្រួសារ ឬសហគមន៍កុំឱ្យខឹងធ្វើបាប ឬប្រមាថដល់អ្នកជំងឺនោះ ។
  • ការព្យាបាលអាចធ្វើឡើងតាមរយៈបុគ្គលិកសុខភាពក្នុងសហគមន៍ ដូចជាបុគ្គលិកស្មគ្រ័ចិត្តក្នុងភូមិជួយថែរទាំ និងអប់រំ លើគ្រួសារ សាច់ញ្ញាតិ និងអ្នកជិតខាង។ ក្រៅពីជនបង្គោលសុខភាពនេះ នៅមានប្រធានភូមិ បុគ្គលិកមណ្ឌលសុខភាព គ្រូបង្រៀន ចាស់ទុំក្នុងភូមិ ព្រះសង្ឃ ដូនជី ឆ្មបបូរាណ (នោះគឺជាប្រភពធនធានមនុស្សនៅតាមភូមិដែលអាចជួយបាន)
  • អ្នកគប្បីព្យាយាមបំផុសឱ្យអ្នកជំងឺស្មគ្រ័ចិត្តវិលត្រលប់ទៅធ្វើការងារគេវិញ ហើយធ្វើយ៉ាងណាឱ្យគេគិតថាខ្លួនគេជា ចំណែកមួយរបស់សហគមន៍ ។ បើជននោះអាចបានទទួលការបង្ហាត់បង្រៀនវិជ្ជាជីវៈអ្វីមួយួ ឬមានមុខរបរ ឬត្រូវបាន គេជួលឱ្យធ្វើការក្នុងបរិដ្ឋានសមស្របនឹងជួយឱ្យស្ថានភាពជំងឺនេះរិតតែប្រសើរឡើង។ អ្នកជំងឺក្នុងសហគមន៍ ភាគច្រើន ចាំបាច់ត្រូវទទួលការថែរក្សា និងព្យាបាលនៅក្នុងផ្ទះរបស់គេ ដែលអាចឱ្យក្រុមគ្រួសារ ជាអ្នកថែទាំដោយផ្ទាល់ ។
  • អ្នកធ្វើការក្នុងសហគមន៍អាចផ្តល់យោបល់និងសម្របសម្រួលសំរាប់ការស្តារលទ្ធភាពរបស់អ្នកជំងឺឡើងវិញ ។
ដកស្រង់ពីៈ (References)
Kaplan & Sadock’s, (2001), Pocket Handbook of Clinical Psychiatry.
 Philadelphia. Baltimore. New York. London,
-The Lecture by Dr. KOIKE KI YOYUKI, March .02
-HARVARD Documents
erobcMeday elak tI Bisal
Prepared by Mr. Tey Pisal
Mental Health Workers / PSR- specialist trainee

0 comments:

Post a Comment